Heiligen

De legende van Sint-Maarten

Op een avond ontmoet de latere Sint-Maarten aan de poort van de stad Amiens een bedelaar, bibberend in de winterkou. Martinus heeft geen geld bij zich om aan de bedelaar te geven. Daarom schenkt hij hem de helft van zijn mantel.
’s Nachts droomt Martinus dat Jezus de bedelaar is aan wie hij een stuk van zijn mantel heeft gegeven. Martinus is al een tijd geïnteresseerd in het christendom. Door deze droom verlaat hij het leger en wordt christen. Als kluizenaar wijdt hij zich helemaal aan het christelijk geloof. Later wordt hij bisschop van Tours.

Beschermheilige
Toen hij jong was, heette Sint-Maarten nog Martinus. Hij werd in 316 in Hongarije geboren. Zijn ouders waren Romeinen. Vader was soldaat in het leger van de Romeinse keizer. Toen Martinus groot was, ging hij ook in het leger. Hij werd als soldaat gelegerd in Gallië in Frankrijk.
Martinus (Sint-Maarten) sterft op 8 november 397. Hij is de patroonheilige van Frankrijk en Hongarije en beschermheilige van o.a. Utrecht, Bolsward en de stad Groningen.

Het feest van Sint Maarten
Op 11 november vieren we het feest van Sint-Maarten. Dat is niet zijn verjaardag, maar de dag dat hij in Tours begraven is. De geboortedag van iemand vieren, was in die tijd niet belangrijk. Mensen herdachten (vierden) liever de sterf- of begrafenisdag.

Winterfeesten
De feestdag van Sint-Maarten is nu een ‘gewone’ dag in november, maar vroeger was het één van de Winterfeesten (net als Sinterklaas, Kerstmis, Nieuwjaar en Driekoningen). Vaak leden mensen in deze koude periode van het jaar honger. Op de Winterfeesten mochten arme mensen langs de deur gaan om een liedje te zingen. Daarvoor kregen ze geld, voedsel of brandstof. Ze konden dan een keer goed eten en drinken. Daarna moesten ze weer erg zuinig zijn en teren op het voedsel en de brandstof die ze verzameld hadden.  Zo zorgden de mensen voor elkaar. Deze feesten werden ook wel ‘bedelfeesten’ genoemd.

Kinderfeest
Sint-Maarten was een populaire heilige, omdat hij het opnam voor arme mensen en bedelaars. In de middeleeuwen was het feest een echt volksfeest. Nu is het alleen nog een feest voor kinderen, en niet eens in heel Nederland. De kinderen trekken met een uitgeholde pompoen of lampion met een brandend kaarsje of lampje erin langs de deuren om Sint-Maartenliedjes te zingen. Ze krijgen dan een snoepje.

Een voorbeeld van één van de bekendste Sint-Maartensliedjes:

Sint Maarten, Sint Maarten, de koeien hebben staarten.
De meisjes hebben rokjes aan. Daar komt Sint Martinus aan.
Geef een appel of een peer. Ik kom het hele jaar niet weer.
Het hele jaar dat duurt zo lang, tot mijn lichtje branden kan.

 

Sint-Franciscus

Franciscus is in 1181 in Assisi (Italië) geboren en daar in 1226 gestorven. Aanvankelijk leidt hij een gewoon leven, tot hij in een veldslag gevangen wordt genomen en lange tijd in de gevangenis moet doorbrengen. Daar begint hij na te denken. Hij gaat op zoek naar God. In een visioen hoort hij dat hij de katholieke kerk moest schoonmaken, want er is te veel vuiligheid. Eerst gaat hij het kerkgebouw ook echt schoonmaken, maar later begrijpt hij dat het niet letterlijk bedoeld is.

Hij gaat een eenvoudig leven leiden en vraagt de paus toestemming om een kloosterorde te beginnen. Eigenlijk voele de paus daar niet veel voor, want Franciscus ziet eruit als een bedelaar. Maar… ook de paus krijgt een visioen, waarin Franciscus de kerk overeind houdt. De paus begrijpt dat juist de eenvoud van Franciscus beter aansluit bij het Evangelie van Jezus, dan zijn rijkdom in Rome met alle prachtige gebouwen. Dus geeft hij Franciscus toestemming. Deze krijgt veel volgelingen en zijn kloosterorde, de Franciscanen, bestaat nog steeds.

Dierendag
Al in 1228, pas twee jaar na zijn dood, wordt Franciscus heilig verklaard. Zijn feestdag is 4 oktober. Dan is het ook internationale dierendag. Dat is niet helemaal toevallig, want volgens de verhalen heeft Franciscus een keer een preek voor de dieren gehouden. Ook hield hij erg van de natuur en de dieren. Hij heeft het Zonnelied geschreven, waarin hij de hele schepping prijst, waaronder de dieren.

De huidige paus, Franciscus I, heeft de naam van deze heilige aangenomen. Hij is de eerste paus die zo heet.
 

Sint-Petrus

Petrus was één van Jezus’ leerlingen. Eigenlijk heette hij Simon. Tot Jezus hem riep, was hij visser, net als zijn broer Andreas, ook een leerling van Jezus. Simon kreeg van Jezus de naam Petrus, wat steenrots betekent. In één van de verhalen in de Bijbel zegt Jezus tegen Petrus: “Jij bent Petrus, de rots waarop Ik mijn kerk zal bouwen.” Hij gaf de sleutels van de hemel aan Petrus. Sindsdien bewaakt hij volgens het christelijk geloof de hemelpoort en beslist of iemand er wordt toegelaten.

Na de arrestatie van Jezus werd aan Petrus tot drie keer toe gevraagd: “Ben jij ook één van die leerlingen van Jezus?” Petrus was de leerling die zei dat hij Jezus niet kende. Toen kraaide er een haan... Jezus had voorspeld dat Petrus hem tot drie keer toe niet wilde kennen en dat er dan een haan zou kraaien...

Eerste paus
Petrus was de leider van de christenen in Rome. Hij was de bisschop van Rome en dus de eerste paus. Hij is rond het jaar 64 in Rome overleden en net als Jezus gekruisigd, maar dan ondersteboven.

Symbolen
Petrus wordt vaak met verschillende symbolen afgebeeld: met een haan, een sleutel en een omgekeerd kruis.

Petrus is de naamgever van onder andere Sint-Petersburg in Rusland, de Basiliek Sint-Pieter in Rome en de Sint-Petruskerk in Hilvarenbeek.

 

H. Clara 

Clara werd in 1195 in Assisi geboren in een adellijke familie. Toen ze een jaar of achttien was, startte Sint-Franciscus zijn kloosterorde. Ze volgde zijn voorbeeld en ging ook in armoede in een klooster leven. Al snel voegden zich andere vrouwen bij haar, onder wie haar zus Agnes. Veertig jaar lang stond zij aan het hoofd van het kloostertje van San Damiano, even buiten Assisi.
Al in 1212 kreeg de Orde van Franciscus een vrouwelijke tak. Die noemen ze de Orde van de Clarissen.

Vriendschap
Intussen groeide er tussen Franciscus en haar een diepe geestelijke vriendschap. Als hij niet zeker was van een bepaalde beslissing liet hij zuster Clara om raad vragen, ook in geestelijke zaken. Franciscus stierf in 1226 op 42-jarige leeftijd. Zuster Clara en haar medezusters waren zeer bedroefd. Zij ging verder in de geest van broeder Franciscus.

Saracenen
Rond 1240 dreigden de Saracenen Assisi binnen te vallen. Clara bad vurig, geknield voor een monstrans. Zo wist ze de inval te verhinderen. Vanaf dat moment wordt zij beschouwd als de redster van Assisi en van San Damiano.
Latere legendes vertellen zelfs dat zij zonder angst, met de monstrans in de hand, de Saracenen tegemoet is gegaan, waarna die op de vlucht sloegen.

Zij stierf op 59-jarige leeftijd.
 

Heilige Christoffel

Tegenwoordig is reizen iets vanzelfsprekends, maar in de middeleeuwen was het gevaarlijk. De middeleeuwse reiziger bad daarom voordat hij op reis ging, tot de heilige Christoffel, de patroonheilige van de reizigers. Op 24 juli vieren we zijn naamdag.  Hoe is hij dat zo geworden?

Legende van de H. Christoffel
Volgens de legende was Christoffel een reusachtige man uit Kanaän die alleen de machtigste heerser wilde dienen. Zijn eerste meester was een koning. Toen Christoffel ontdekte dat die bang was voor de duivel, was zijn conclusie dat de duivel machtiger moest zijn dan de koning. Daarom besloot hij in dienst van de duivel te treden. Die bleek bang te zijn voor Christus. Dus ging Christoffel op zoek naar Christus, om hem van dienst te zijn.

Onderweg ontmoette Christoffel een kluizenaar. “Hoe kan ik Christus dienen?” vroeg hij hem. De kluizenaar wist wel een manier. Hij bracht Christoffel naar een, gevaarlijke rivier, waarin veel mensen bij het oversteken verdronken. Met zijn uitzonderlijke lengte en kracht kon Christoffel de mensen veilig naar de overkant brengen.

Op een nacht stond er een kind aan de oever van de rivier, dat Christoffel vroeg hem veilig over te zetten. Christoffel nam het op de schouders, maar met elke stap die hij zette, werd het kind zwaarder. Nadat hij met moeite de rivier had overgestoken, vertelde het kind dat hij Christus was en dat Christoffel, door Hem te dragen, de zonden van de wereld op zijn schouders had gevoeld. De naam Christoffel is afgeleid van het Griekse Christophorus, dat Christusdrager betekent.

Nadat Christus was verdwenen, vertrok Christoffel naar Lycia om de lokale bevolking te bekeren tot het christendom. De koning van Lycia dwong hem de heidense goden te vereren, maar Christoffel weigerde dit en werd onthoofd.

Christoffel was zeer populair bij pelgrims. Daarom waren er meestal meer afbeeldingen van Christoffel in één kerk. Het komt zelfs nogal eens voor dat Christoffel op de buitenmuur van een kerk is afgebeeld.

Christoffel in de auto
Ook nu is Christoffel nog een populaire heilige. In katholieke landen hebben mensen bijvoorbeeld een Christoffelbeeldje in hun auto liggen om hen te beschermen tijdens de reis.

 

Sint-Sebastiaan

Sebastiaan werd in de 3de eeuw in Narbonne (Frankrijk)geboren als zoon van christelijke ouders. Hij was soldaat. Sebastiaan bekeerde zich in het geheim, omdat  christenen toen nog door de Romeinen vervolgd werden, en hielp mensen die leden onder die vervolgingen. Als soldaat zou hij wonderen hebben verricht. Hij wist de tweeling Marcus en Marcelianus ertoe over te halen de marteldood te sterven. Hierdoor viel hij in ongenade bij de keizer, die had ontdekt dat hij christen was. Soldaten arresteerden hem en doorzeefden hem met pijlen.

De heilige Irene, weduwe van de martelaar Castulus, wilde hem begraven toen ze merkte dat hij nog leefde. Ze nam hem mee naar haar huis, waar ze hem verzorgde. Enkele dagen later stond Sebastiaan op de trappen van de tempel om de keizer te wijzen op zijn onrechtvaardig optreden tegen de christenen. Weer werd hij gearresteerd en in het Circus van Rome doodgeknuppeld. Zijn lichaam werd in het riool gegooid. Eerst lag hij begraven in de catacomben aan de Via Appia, later in een zijkapel van 'zijn' basiliek: Sint-Sebastiaan buiten de Muren.

Partroon- en beschermheilige
Sebastiaan werd in West-Europa al vroeg vereerd. Hij is de beschermheilige van onder andere de (boog-)schutters - veel schutterijen en gilden dragen zijn naam -  en van soldaten en jagers. Verder was hij een van de zes pestheiligen: kinderen kregen zijn naam om bijvoorbeeld pest, lepra en zweren te voorkomen.

Naamdag en merkeldag
De dag waarop hij stierf - 20 januari 288 - is zijn naamdag. Het is ook een merkeldag, een dag die in het volksgeloof bijzonder belangrijk is voor het lot van de mens of voor het weer.
De volgende weerspreuk gaat over hem: ‘Vriezen op Sint-Sebastiaan, is op Lichtmis gedaan.’ (Maria Lichtmis valt op 2 februari.)


 

Sint-Joris

Sint-Joris wordt altijd afgebeeld met de draak die hij zou hebben gedood. De draak staat symbool voor het heidendom. Het verslaan van de draak betekent de bekering van een heidens land of stad tot het christendom.

Het verhaal van Joris en de draak
Een stad werd door een draak getiranniseerd. Om de draak rustig te houden gaven de mensen hem elke dag twee schapen. Toen er in de stad geen schapen meer over waren, eiste de draak mensenoffers. Hierbij viel het lot ook op de dochter van de koning. In bruidskleren liep zij haar dood tegemoet. Op dat moment viel Joris de draak met een lans aan en hij verwondde het monster. Hij zou het doden, beloofde hij de koning en het volk, als iedereen zich door hem liet dopen. Toen ze daarmee akkoord gingen, doodde hij de draak en lieten 15.000 mensen zich dopen.

 

Heilige Barbara

Barbara zou in Klein-Azië gewoond hebben. Haar heidense vader sloot haar op in een toren om te voorkomen dat ze contact had met jonge mannen. Ook liet hij een badhuis voor haar bouwen; dan hoefde ze geen gebruik te maken van de openbare baden. Dit badhuis bevatte oorspronkelijk twee ramen. Op verzoek van Barbara werden het er drie. Zij had zich in het geheim tot het christendom bekeerd en wilde op deze manier de Heilige Drievuldigheid eren.

Toen haar vader haar bekering merkte, liet hij haar folteren, maar 's nachts genazen haar wonden op wonderlijke wijze. Uiteindelijk onthoofdde hij haar, maar hij werd daarop zelf dodelijk getroffen door de bliksem.

Beschermheilige
De H. Barbara is de beschermheilige van verschillende gevaarlijke beroepen, in het bijzonder van tunnelbouwers en mijnwerkers.

In Zuid-Limburg was het feest van Sint-Barbara (4 december) als patrones van de mijnwerkers een van de belangrijkste feestdagen van het jaar en lange tijd een vrije dag. Met de mijnsluiting kwam daaraan een einde.

Bij grote tunnelboringen in Nederland, zoals de Noord/Zuid-metrolijn in Amsterdam, plaatsten de tunnelbouwers een beeld van Barbara.

 

Heilige Elizabeth

De heilige Elisabeth van Thüringen wordt in 1207 in Hongarije geboren als dochter van een koning. Als ze vier jaar is, wordt er een huwelijk voor haar geregeld met een zeven jaar oudere graaf. Vanaf dat moment woont ze bij zijn familie.

Als Elisabeth kennismaakt met de ideeën van de H. Franciscus besluit ze te leven naar zijn voorbeeld en begint ze aan liefdadigheid te doen. Haar man vindt het goed dat Elizabeth armen en zieken helpt, maar niet dat ze zich te veel onder de gewone mensen mengt.
Na het plotseling overlijden van haar man pakt haar zwager haar kinderen en bezittingen af en verdrijft hij haar uit het kasteel. Elisabeth gaat als kloosterzuster in Marburg wonen. Daar sticht ze een ziekenhuis, waar ze als ziekenzuster werkt.
Op 17 november 1231 sterft ze. Na haar dood worden verschillende wonderen aan haar toegeschreven.

Legende
De mensen van het hof waar Elisabeth woont, ergeren zich aan haar zorg voor de armen. Toch smokkelt ze regelmatig brood het kasteel uit om het uit te delen. Op een dag wordt zij betrapt en ze moet laten zien wat ze verbergt in de plooien van haar mantel. Ze toont haar mand, waarin alleen rozen te zien zijn. Aangekomen bij de armen deelt ze het brood uit dat gewoon nog in de mand blijkt te liggen.

Elisabeth wordt meestal afgebeeld als koningin met de kroon op het hoofd. Soms heeft zij rozen in haar schoot.